Önce Yerleşip Sonra Ödüyoruz

Yap-Sat döneminin sona ermesi, faizlerin düşmesi ve mortgage beklentisiyle birlikte vadeli ödemeler yeniden gözde oldu. Artık, 2-3 yıl içinde teslim edilen konutlara yerleşip ödemeyi sonra yapıyoruz.

1980’li yıllarda başlayan kooperatif rüzgarının konut ihtiyacını karşılayamaması ve 2001 krizinin patlak vermesi biraraya gelince, konut projelerine bir süreliğine sekte vuruldu. Ancak, krizin ardından Türkiye’de ekonomik görünümün iyileşmesi ve istikrarın sağlanmasıyla birlikte faizler düştü. Faizlerin düşmesiyle birlikte, gündeme yeniden 20 yıla kadar uzayan vadeli ödeme seçenekleri geldi. Ancak bu sefer, kooperatif sisteminden farklı olarak, proje sahipleri konutları 1 ila 3 yıl içinde hak sahiplerine teslim etmeye başladı. Böylelikle, kısa sürede evlere yerleşip, ödemelere izleyen yıllarda devam etme olanağı bulundu. Özellikle son dönemde piyasaya çıkan konut projeleri, bankalarla özel anlaşmalar yaparak müşterilerine vadeli ödeme seçenekleri sunmaya başladı. Böylelikle, kira ödemek yerine konut kredisi alarak ev sahibi olmayı tercih edenlerin sayısı oldukça arttı.

UYDU KENTLER OLUŞTU
Başta İstanbul olmak üzere kentlerin büyümesiyle birlikte, arsa sıkıntısı yaşanmaya başlandı. Bu nedenle, konut projeleri giderek şehir merkezinin uzaklarına doğru kaymaya başladı. Bunda, merkezi noktalarda arsa kalmaması kadar, ev sahibi olmak isteyenlerin merkezi noktalardaki kalabalık ve karmaşasından kaçma isteği de etkili oldu. Durum böyle olunca, kent merkezlerinden uzakta ve daha geniş araziler üzerinde büyük inşaat şirketleri tarafından markalı siteler inşa edilmeye başlandı. Yeşil alanlı, güvenlikli ve kendi içinde yaşamı idame ettirebilecek her türlü olanağa sahip siteler, özellikle orta ve üst gelir grubunun tercihi haline geldi.

HÂLÂ 2.3 MİLYON ORTAK VAR
Öte yandan, kooperatiflerin eskisi kadar tercih edilmemesine rağmen, Türkiye’de hala 37 bin 685’i faal, 24 bin 555’i ise faal olmayan olmak üzere toplam 62 bin 240 kooperatif var. Bu kooperatiflerdeki toplam ortak sayısı da tam 2 milyon 350 bin 890. Bir başka deyişle, Türkiye kooperatif yoluyla konut sahibi olmaktan tam olarak vazgeçmiş değil. Günümüzde konut kooperatifçiliğinin en büyük sorunu hala denetimsizlik. Faal kooperatiflerin en fazla yüzde 10’unun kooperatif birliklerini üye olduğu tahmin ediliyor.

DAR GELİRLİNİN KONUT TALEBİ ARTTI
Her ne kadar son 20 yılda konut arzında ciddi artışlar yaşansa da, konut ihtiyacı bir türlü doyurulamadı. Arsa ve konuta olan talep arzdan çok daha hızlı arttı. Özellikle dar ve orta gelirli vatandaşların, planlı kentsel alan içinde ucuz ve hızlı üretilen konutlara ulaşabilirliği azaldı. Sonuç olarak İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirler başta olmak üzere kentlilik oranının arttığı şehirlerde gecekondulaşma ciddi bir problem olarak ortaya çıktı.

HABER – MELTEM ERSOY / SABAH